هنر ادبیات
یافته های نوین ادبی وآموزش زبان فارسیهنر ادبیات
یافته های نوین ادبی وآموزش زبان فارسیشرح مشکلات همای رحمت وافشای رازهای نگفته ی آن (سال دوم متوسطه)
بـه نــام خداونـــد مهرآفرین چوفرمان نراند،نروید زمـین
به فرمان اوچرخ، پاینده اسـت به مهرِرُخش ماه تابنده است
«م- ب»
توضیحات درس همای رحمت
دانش آموزان عزیز، این سرودۀ جاودانه، حاوی نکات بسیارارزنده درحوزه های معناشناسی ودستوری وصنایع مهم ادبی وشامل مسائل ریز وحسّـا سی است که دانستن آنها دریادگیری سایردروس ادبی نقشی بسزاخواهد داشت.فلذابه خاطراینکه حقّ این شاهکار را بتوانیم به جای آوریم برآن شدیم که ازاین اقیانوس عظیم ، قطراتی نثارِعزیزان کنیم تاباشدکه تشنگان علم ومعرفت به جرعه ای از چشمه سار ولایت، سیراب شوند .این سروده حقّــا که دایره المعارف شگرف شیعیان است وازهمه لحاظ آنقدرجامع ومانع سروده شده است که درهیچ توصیفی نمی گنجد. مگرمی توان اقیانوسی رادرکوزه ای یک روزه، جای داد؟!هیچ شاعری رایارای سرودن آن نیست که درپرتو خیره کنندۀ آن هیچ سُهایی راتاب درخشیدن نیست.
درپیش آفتاب چه رونق دهد سُـها
معنی بیت 1: یاعلی، ای همای سعادت بخش الهی، توچه نشانۀ عظیمی ازجانب خداوندهستی ! که سایۀ همایونی خودرابرسرهمۀ مخلوقات افکنده ای.
توضیحات :
* هما= استعاره ازعلی، وجه شبه بین علی وپرنده ای به نام هما:1- سعادت بخشی( براساس داستانها)2-بی آزاری، نیازردن مخلوق.شعرشاهد:
همای برهمه مرغان ازآن شـرف دارد که استخوان خـورَدومردمان نیازارد
ومؤیّد همین مطلب فرمایشی است ازخودمولا(ع)با این مضمون که اگر دنیارابرای من بدهند که پرِکاهی راازدهان مورچه ای به زوربگیرم هرگزاین کاررانخواهم کرد. 3- صبرواستقامت دربرابرناملایمات.شعرشاهد:
زسختگیری دوران چه باک عارف را زقحط سال، هما بی نوا نخواهد شد
*انواع شبه جمله ها=عبارتند از 1- نداومنادا:الف – باحرف ای مثل:ای هماب- بدون ای(منادابه تنهایی) مانند: علی،دل(دربیت دوم)ج- با «ا»حرف ندا درآخرکلمه مانند: شهریارا2-اصوات؛مانند:« هله» دربیت نهم .این شبه جمله هادرحکم یک جمله هستند. پس بیت اول کلاً چهارجمله می باشد. جملۀ سوم این بیت(توچه آیتی خدارا!) یک جملۀ تعجّبی است ونبایدپرسشی خوانده شود.
* ماسِوا= مخفّف ترکیب عربی «ماسویَ الله» ، یعنی آنچه غیرخداست، مخلوقات.
معنی بیت2: ای دل ، ای عزیز، ای انسان، اگرمی خواهی خدارابه درستی بشناسی تماماٌ به سیمای علی بنگر(به علی روی بیاور).به خداوندسوگندکه من خدارابامعرفت علی شناختم.
توضیحات :
*این بیت اشاره به این نکتۀ عارفانه داردکه علی (ع)ضمن اینکه مرزبین اسلام وکفراست ،حضرت ایشان مرزبین اسلام وایمان هم هست یعنی اینکه بدون دستگیری ایشان ایمان واقعی برکسی میسّر نمی شود برای ورود به مدینۀ ایمان(عرفان)بایدازدروازۀ علی (ع) عبورکرد.
*دل= مناداوشبه جمله * به خداقسم= یک جملۀ معترضه است که فعل آن(می خورم) به قرینۀ معنوی محذوف است *جملۀ معترضه= جمله ای است که دربطن جمله ای دیگر می آیدوتوضیحی برآن می افزایدطوری که اگرحذف بشوداشکالی درمعنای جملۀ اصلی پدیدارنمی شود. پس این بیت کلاً پنج جمله است.
*به دنبال این بیت درنسخۀ اصلی، بیتی مضبوط است که اینجاحذف شده است:
به خداکه دردوعالم اثرازفنـانباشد چوعلی گرفته باشدسرِچشمۀ بقارا
معنی بیت 3:ای علی!ای ابررحمت الهی! مگراین که روزقیامت شفاعت تو شامل حال مابشود والاّ جهنّم باآتش خشم وعذاب جان همۀ انسانها راخواهدسوزاند.
توضیحات :
*این بیت اشاره داردبه اینکه روزقیامت ،شفاعت مولاعلی شامل حال شیعیان آن حضرت خواهدشد.
*سحاب = استعاره ازعلی(ع) * دوزخ= نهادجملۀ سومِ این بیت است .
* ماسِوا = مخلوقات، اینجا مجازاً انسانها(کلّ راگفته جزء رااراده کرده است)
*شرارقهر= اضافۀ اقترانی است که بعداً درانواع اضافات بحث خواهیم کرد.
معنی بیت4:ای گدای بی نوا!برو درخانۀعلی رابه صدادرآورونیازت رابااودرمیان بگذارهمان علی که هنگام رکوع، انگشتر حکومتش را ازروی کرم به سائلی بخشید.
توضیحات :
*(مفهوم: ای سالک طریقت ! ای انسان نیازمندهدایت !به علی (ع) پناه ببروازاویاری جوی. چراکه او ازروی کرم ، سلطنت فقر رابه فقیرسالک می بخشد .)شعرشاهدازهاتف اصفهانی:
بی ســروپـاگــدای آنجارا پـای برفـرق فـرقـدان بـینی
هم درآن پابرهنه جمعی را سرزملک جهان گران بینی
*گدا = منظورهرانسان نیازمند(مادی ومعنوی) *درخانۀ کسی رازدن =کنایه از پناه آوردن یاابرازنیاز کردن
*نگین = مجازاً انگشتری (جزء راگفته کلّ رااراده کرده است.)
*تلمیح = یعنی به گوشۀ چشم اشارت کردن . دراصطلاح ادبی آرایه ای است که درآن شاعر کلمه یاکلماتی رامی آورد که یادآورِ داستانی ، ماجرایی تاریخی، آیه ای وحدیثی باشد.توضیح این که اگر کلّ داستان یاآیه وحدیث آورده شود ، دیگرتلمیح نخواهدبود.
*این بیت تلمیح دارد به ماجرای بخشش انگشتربه سائل توسّط علی (ع) به هنگام رکوع . این نکته درآیۀ 55سورۀ مائده آمده است:« انَّما ولیـُّکم الله ورسولُه والذین آمنوا الذین یُقیمون الصلوة ویؤتون الزکوه وهم راکعون »
*حرف «را» درقسمت قافیۀ این بیت به معنی «به وبرای» می باشد وکلمۀگدا، متمم است.
معنی بیت5: تنها علی است که به فرزندش، حسن(ع)، سفارش می کند؛ تازمانی که ابن ملجم ، قاتل من، اسیرشماست بااو به نرم خویی رفتارکنید.
توضیحات :
*این بیت تلمیح داردبه ماجرای ضربت خوردن آن حضرت به دست ابن ملجم مرادی وسفارش ایشان به امام حسن، درمورد قاتلش. درشعری دیگرازهمین شاعر می خوانیم: می زند پس، لب اوکاسۀ شیر می کندچشم اشارت به اسیر
*این بیت وابیات 6و7و11 استفهام انکاری دارند.
*دراستفهام انکاری شاعرجمله را به صورت سؤالی مطرح می کند امّـا منظورش سؤال کردن وپاسخ شنیدن نیست بلکه ردوانکارچیزی است.( استفهام انکاری ازمقولۀ دستوری است وآرایه ادبی شمرده نمی شود)بهتراست چنین جملاتی رابه صورت خبری منفی ،معنی کنیم نه پرسشی.به عنوان مثال:
چراعاقل کندکاری که بازآرَد پشیمانی یعنی : عاقل،هرگز کاری رانمی کندکه پشیمانی به بارآورد.
معنی بیت6:تنها علی است که فرزندی بسیارشگفت انگیز چون حسین (ع)پرورش می دهد که شهیدان کربلا رادردنیامشهوروپرآوازه سازد.
توضیحات :
*تلمیح داردبه ماجرای نهضت عاشورا وشهادت امام حسین(ع) به همراه هفتادودوتن ازیاران باوفایش وجاویدماندن یاد و نام آنها درسراسرتاریخ اسلام.
*ابوالعجایب= ترکیب عربی است که درزبان فارسی شبه ساده تلقی می شود ، یعنی پدرشگفتیها منظور بسیارشگفت انگیز.
*عَلـَم کردن = کنایه از مشهور وپرآوازه ساختن. درجای دیگر کنایه ازبرپاداشتن وبرافراشتن وبلند کردن است. عَلـَم= پرچم
*بین عَلـَم وعالَم نوعی آرایه به نام جناس ناقص افزایشی هست که دردرسهای بعدی توضیح خواهیم داد.
معنی بیت 7:آن هنگام که عاشقان راستین ، باخداوند پیمان دوستی می بندند،هیچکس مثل علی نمی تواند تاآخربرسرپیمان خودوفادار بماند.یاهیچ کس مثل علی نمی تواند وفاداری اش را با سرشکافته،به اثبات رساند.
توضیحات :
*این بیت تلمیح داردبه عهدوپیمان خداوند(= دوست) باهمۀ انسانها هنگام تولد که این پیمان درآیه ای اینگونه آمده است :
اَ لَستُ بِرَبـِّـکُم قالوا بَــلی. (آیامن پروردگار شمانیستم ؟ گفتندآری) *چو اول= زمانی که و چو دوم = مانند. جناس تام به کاررفته است.
*پاکباز= صفت فاعلی مرکب مرخم. مثال دیگر: خونفشان وقضای گردان درهمین شعر . پاک(قید است =کاملاً)+ باز(بازنده): کاملاًبازنده : قماربازی که همه چیزش رادرقمارکاملاً ببازد. اینجا عاشقی که درراه عشق محبوب ازهمه تعلّقاتش بگذرد.
*به سربردن وفا: درکلمۀ سر ایهام بسیارلطیفی وجود دارد. 1- انتها2- سرمبارک علی یعنی : یک باربه معنای تاآخر وفادارماندن وباردیگر وفاداری راباسرشکافته تقدیم کردن. می دانیم که:
این گلستان نه جای دلتنگی است 1- باغ 2- گلستان سعدی یاکلمۀ «تاب» درمقدمۀ بنده
معنی بیت 8:شکوه وعظمت علی آنقدروالاست که نه می توانم اوراخدابخوانم نه می توانم بشرعادی به حساب آورم. درحیرتم که سلطان سرزمین جوانمردی رابا چه نامی توصیف کنم؟!
توضیحات :
*مصراع اول اشاره داردبه اعتقادفرقه ای به نام«علی اللهی ها» که علی راخدامی خوانند .اینها درزمان خودمولاهم بوده اند.حضرت می فرماید من ازدوفرقه نخواهم گذشت یکی ،کسانیکه مراآنقدردوست می دارند که خدایم می خوانندودیگر،کسانی که ولایت مرا برمؤمنان انکارمی کنند.
*مصراع دوم تلمیح دارد به ندای مشهوری که فرشتگان الهی درجنگ احد درتحسین مولاعلی (ع) این چنین سردادند:
لا فَتی اّلا علی لاسیفَ اّلاذوالفقار ( هیچ جوانمردی چون علی وهیچ شمشیری چون ذوالفقارنیست)
*ازاین بیت به بعد،ضمایرشخصی(ش-او- ت- تو)که به کاررفته است مرجع تمامی آنها علی(ع) است.
معنی بیت 9:ای نسیم رحمت الهی به این دو چشم خونبار من توجّهی کن وازکوی عشق علی غباری به من بیاورتاآن راسرمۀ چشمانم کنم.(مفهوم مصراع دوم: با ذرّه ای ازعشق علی به حقایق عرفان، بصیرت پیداکنم.)
توضیحات :
* هله= ازاصوات است به معنی آگاه باش .ولی اینجابه معنی «توجه کن یاعنایت کن» می باشد.
*توتیا = اکسید ناخالص روی است ولی اینجا منظورشهریاردقیقاً »سرمه »می باشدکه شعرای دیگرنیز درهمین معنا به کاربرده اندودرلغت نامه هانیز سنگ سرمه ثبت شده است .
* این بیت کلاً سه جمله است که ازدوشبه جمله(هله= صوت و ای نسیم رحمت=نداو منادا) ویک جمله ساده تشکیل شده است.اضافه می نمایم که دوچشمِ خونفشان ترکیب وصفی (موصوف وصفت )است وبه دوچشمِ خونفشانم گروه متممی است نه یک جملۀ مستقل.
*حرف «را» درقسمت قافیۀ این بیت به معنی «به عنوان» است حرف اضافه محسوب می شود وتوتیا نقش متممی دارد.
*دراین بیت و ابیات10و13و 14آرایۀ تشخیص(جان بخشی یاانسان انگاری) به کاررفته است.
معنی بیت10: ای علی، چه پیامهایی(اشعاری) سراپا سوزوگدازعاشقانه به بادصبا سپردم به امید این که شایدنثارخاک پای توبشود(ومرا از ارادتمندان خودبه شمارآوری.)
توضیحات :
*دراین بیت مصراع دوم قبل ازمصراع اول معنی می شود.
*واژۀ چه صفت تعجبی ووابستۀ پیشین است؛تعجب درمقام کثرت سوزوگدازاست.نبایدآن راقیدبگیریم.
* منظورازپیامها:اشعارومدایح شهریاراست. * همه= تماماً، قیداست
*به خاک پایت برسد: کنایه است .یعنی: پذیرفته وشایستۀ درگاه توباشد.این جمله فروتنی شاعر رامی رساند.
معنی بیت11: یاعلی، ازآنجاکه تو بلا گردان جان شیعیانی ؛ تورابه حقّ دعای دردمندان سوگند می دهم که حوادث تلخ وناگوار را(انحرافات وگمراهیها را) ازجسم وجان ما بازگردانی.
توضیحات :
* قضا= حکم کلّی پروردگاراست وتغییر ناپذیر وقدر حکم جزئی خداونداست وقابل تغییر.امــّا اینجا به معنی اتفاقات وحوادث شوم مخصوصاًآفت جان آدمی( گمراهیهاوپلیدیها) است.
*به دعای مستمندان = جملۀ هسته است ازیک جملۀ مرکب که فعل آن (سوگندمی خوریم)به قرینۀ معنوی محذوف است.
*واژۀ مستمند= درواقع ازمُست(غم واندوه)+ مند(پسوند دارندگی ) تشکیل شده است به معنای صاحب غم وغصّه= دردمند.
معنی بیت12: من چراباید همچون نی، دم به دم ازشورواشتیاق علی(ع) نغمه سردهم؟ جاییکه حافظ شیراز، آن لسان الغیب، این نواراخوشترمی نوازد(حقّ مطلب رابهتر ادامی کند.)
توضیحات :
* برای معنی کردن صحیح ابتدا بدین گونه مرتّب می کنیم: من چه (چرا)چون نای(نی) هردم ازنوای شوق او(علی)دم زنم.
*دم زدن: کنایه ازسخن گفتن حرف زدن .اینجا به معنای شعروصفی سرودن.
*بین دم اول ودم دوم جناس تامّ و بین نای ونوای جناس ناقص افزایشی است که توضیح آن دردرسهای بعد خواهدآمد.
*بین نای ونوای ودم ونواختن آرایۀ مراعات النظیر(تناسب) وجود دارد نای= ایهام تناسب دارد(1- نی2- گلو)
*لسان غیب = همان لسان الغیب است لقب حافظ شیرازی ؛ یعنی:زبان غیبی
*این نواراخوشترمی نوازد= منظوراین که حق مطلب رابهترادا می کند یاحافظ بهترازمن سروده است.
معنی بیت13 : تمامی شب رادراین امیدوآرزو به سرمی برم که نسیم سحرگاهی باپیغام دوستی آشنا (محبوب ازلی)ازاین شاعرعاشق دلجویی کند.
توضیحات :
*این بیت تضمینی است ازغزل حافظ.
*تضمین= دراصطلاح ادبی یعنی :شاعر،مصراعی یابیتی هموزن وهمقافیه ازشاعری دیگررادرلابلای اشعارخود بیاورد؛طوری که ارتباط معنایی هم بین آنهابرقرارباشد.(عبارت تضمین شده رابه رسم امانت داری داخل گیومه قرارمی دهند.)
همه شب = تمامی شب، ازاول شب تاصبح( همۀ شبها نادرست است)
*درشعرحافظ، آشنای اول=خدا وآشنای دوم= خودحافظ امااززبان شهریار،آشنای اول= علی(ع) وآشنای دوم= خودشهریار.
*شهریاردربین دوواژۀ(بنوازد)بیتهای خود وحافظ آرایۀ جناس تامّ رابرقرارکرده است اولی= نواختن، دومی = دلجویی کردن
لازم به ذکراست که شهریار بیشترغزلیات حافظ رانظیره گویی کرده وبااوپهلوزده است وبه نظرمن به خاطر علاقۀ شدید به حافظ، اشعارخودواورابانظیره گویی درمعرض قضاوت خوانندگان ونکته شناسان نهاده است .چنانکه درقیدحیاتشان حضوراً اززبان خودایشان شنیدم که شعر"مادر"خودراازشعر"مادر"ایرج میرزابهتروپرصلابت تر می دانست.
معنی بیت14:ای شهریار، به آواز مرغ یا حق دراثنای شب گوش جان بسپار تاپی ببری که رازونیاز کردن بامحبوب ازلی چقدر دلنشین است!
توضیحات :
*دلِ شب= اثنای شب ،بین دل اول ودوم جناس تام برقرار است اولی= اثنا،میان- دومی= قلب
* دوست: محبوب ازلی، خداوند
* شهریارا: نداومنادا،شبه جمله وتخلّص محمد حسین بهجت است. تخلّص دراصطلاح ادبی به دومورد اطلاق می شود یکی نام یالقب شعری که شاعر دربیت آخریاماقبلِ آخر می آورد ودیگری بیتی درقصیده که شاعر توسط ِآن ازمقدمه رهایی می یابد وبه مدح ممدوح می پردازدبه این بیت« بیت تخلص یا گریز » می گویند.
*مرغ یاحق : نوعی جغدکه به خاطر طبیعتش شب زنده داراست وصدای اوطوری است که انگار« حق حق » می گویدوباخداوند رازونیاز می کند البته درثناگویی پرندگان هیچ تردیدی نیست جاییکه همۀ آفریده ها تسبیح گوی اویند:
«یُسَبِّحُ ِللّهِ مَافی السَّمواتِ ومَافی الاَرضِ»
ونیزشعرای پارسی گوی ما این گونه سروده اند:
توحــیدگوی او نه بنی آدمندوبس هربلبلی کـه زمزمه برشاخسارکرد
یا:
دوش مرغـی به صــبح می نالید عقل و صبرم ببرد وطاقت وهوش
یـکی ازدوســـــتان مخـلص را مـگرآواز من رسیــــد به گوش
گفـت باورنداشتم که تــــــورا بانگ مرغی چنین کند مدهوش
گفــتم این شرط آدمیّت نیـست مرغ تسبـیح خوان ومن خاموش
«سعدی»
فلسفه ی ضرب المثلها
ارسالی از:
زهرا حسینی
اولین بار چه کسی از دماغ فیل افتاد؟
از دماغ فیل افتادن ضرب المثلی که از دیرباز میان مردم رد و بدل می شود، به
کسی اطلاق می شود که به اصطلاح، خودش را بسیار می گیرد. یعنی به زبان
صریح تر، کسی که از خودراضی باشد و تکبر و خودبینی اش دیگران را آزار
دهد، مردم درباره اش می گویند «فلانی از دماغ فیل افتاده
مهدی پرتوی آملی، نویسنده و محقق کتاب جامع «ریشه های تاریخی امثال و
حکم» معتقد است که ریشه این ضرب المثل به زمان حضرت نوح باز می گردد
داستان از این قرار بود که حضرت نوح که از سوی خداوند مامور می شود تا از
تمام موجودات کره زمین یک جفت در کشتی معروفش بگذارد تا سیل و طوفان
نسل آنان را منقرض نکند، یک روز دید که کشتی پر از فضولات حیوانات شده
است. همراهان حضرت نوح گله به نزد پیامبر می برند و او هر چه می اندیشد
برای تخلیه فضولات آن همه حیوان، فکری به ذهنش نمی رسد. پس دست به دعا
می برد و از خداوند می خواهد که در این طوفان، آنان را از فضولات و بوی آن
نجات دهد. خداوند هم به او دستور می دهد که دستی به پشت فیل بزند. حضرت
نوح به محض این که دستور را می شنود، آن را عملی می کند. دستی به پشت
حیوان عظیم الجثه یعنی فیل می زند و ناگهان از دماغ بزرگ فیل، یعنی
خرطومش یک خوک می افتد زمین. خوک هم به محض این که پایش به زمین می
رسد شروع می کند به خوردن فضولات و کثافات و کشتی ظرف چند ساعت، مثل
روز اول، پاک و پاکیزه می شود
در همین هنگام می گویند، ابلیس که از پاکیزگی کشتی ناراحت شده بود، دست به
پشت خوک می زند و ناگهان از دماغ خوک، موشی بیرون می جهد. موش شروع
می کند به خرابکاری و آنقدر به کارش ادامه می دهد که نزدیک است کشتی سوراخ
شود. خداوند که این را می بیند به نوح دستور می دهد تا دوباره دستی به پشت شیر
بمالد. هنوز حضرت نوح دستش را از پشت شیر برنداشته بود که ناگهان از دماغ
شیر درنده، گربه به زمین می افتد و به دنبال موش می افتد. پس طبق روایات
اسلامی سه حیوان پس از طوفان نوح به جهان هستی گام گذاشتند و پیش از آن
وجود نداشتند: خوک، گربه و موش
حال ببینیم ارتباط خوک که از دماغ فیل افتاده است چه ربطی دارد به آدم های
متکبر و از خود راضی
مهدی پرتوی آملی در این باره آورده است: «از آنجا که فیل حیوان عظیم الجثه ای
است و عظمت و هیبتش دل شیر را می لرزاند، لذا آنچه از دماغ فیل افتاده: «حتی
اگر خوک مفلوک هم باشد» در مورد افراد خودخواه متکبر معجب مورد استفاده و
ضرب المثل قرار گرفته است»
اما به نظر می رسد که چهره خود خوک هم در کاربرد این ضرب المثل درباره آدم
های از خود راضی، بی ارتباط نیست. خوک همان طور که همگان می دانند.
دماغی سربالا دارد و چشم های ریزش هم طوری است که انگار همیشه از بالا،
آن هم از بالای دماغ سربالایش به بقیه چیزها نگاه می کند. چنانچه اصطلاح
دیگری هم در مورد آدم های از خود راضی به کار می رود: «طرف چنان
دماغش را بالا می گیرد و راه می رود که انگار»
علی اکبر دهخدا در «امثال و حکم» خود، جلوی ضرب المثل «از دماغ فیل افتاده»
فقط نوشته است «بسیار برتن و متکبر است.» احمد شاملو در «کتاب کوچه» یادی
از این ضرب المثل نکرده است
اما جوانان امروز اصطلاحاتی به جای این ضرب المثل به کار می برند که در این
سال ها ساخته شده است «طرف برای خودش پپسی باز می کند»، «طرف برای
خودش کارت تبریک می فرستد»
************************************************
(کاری از:
مسعود فرشیدی
سوم متوسطه شهیدبهشتی قطر)
کلهاش بوی قورمه سبزی می دهد :
این عبارت مثلی در مورد کسی به کار می رود که نسبت به مقام بالاتر سخنان درشت و توهین آمیزی بگوید و یا علیه مصالح کشور قیام و اقدام کند که اعمال و رفتارش مستحق اشد مجازات باشد .
در عصر حاضر محکومان به اعدام را به وسیله چوبه دار، یا تیرباران ، یا دراطاق گازو یا روی صندلی الکتریکی اعدام می کنند .
اما در زمانهای قدیم که حکومت مطلقه و خودکامه حکمفرما بود سلاطین و حکام و امرای هر منطقه در سیاست مجرمین بسیار بی رحم و سختگیر بوده اند و در کشتن افراد محکوم که به حق یا به ناحق مورد خشم و غضبشان واقع می شده اند روشهای مختلف به کار می برده اند که در کتب تاریخی انواع و اقسام آن تفضیلاً شرح داده شده است از قبیل :
سربریدن ، شکم دریدن ، شمشیر به پهلو فرو بردن ، زهر نوشیدن ، زیر لگد کشتن ، سنگسار کردن ، زنده پوست کندن ، شقه کردن و... یکی از روشهای بسیار موحش و چندش آور این بود که محکوم بیچاره را در دیگ می جوشاندند و یا زنده کباب می کردند و می خوردند مثلاً : آستیاک یا آزیدهاک آخرین پادشاه سلسله مادها به انتقام آنکه هارپاک خلاف فرمان عمل کرده نوه دختری آستیاک را به قتل نرسانیده است دستور داد پسر سیزده ساله هارپاک را سر بریدند و از گوشت بدن آن طفل معصوم خوراکی تهیه کرده به پدرش خورانیدند . یا در عالم آرای عباسی آمده است که شاه اسماعیل اول پس از غلبه بر امیر حسین کیاچلاوی حکمران رستمداد و فیروزکوه فرمان داد مرادبیگ جهانشاه لو از همدستان امیرحسین را سربازانش زنده کباب کردند و خوردند .
غرض از تمهید مقدمه بالا و تنظیم این مقاله آن است که چون خوردن گوشت دشمن در ازمنه و اعصار گذشته معمول و متداول بوده است لذا عبارت کله اش بوی قورمه سبزی می دهد به قول شادروان عبدالله مستوفی :« کنایه از سری است که به علت حرفهای درشت مستحق کندن بشود تا از آن قورمه یا قورمه سبزی ساخت .» به عبارت دیگر یعنی کسی که علیه مصالح ملک و ملت و یا ارباب قدرت قیام و اقدام کند مجازاتش این است که مانند ادوار گذشته کباب شود و خوراک آدمخواران گردد .
... » منشا این اصطلاح سخیف آن است که افراد سیاسی در خطر زندانی شدن و به قتل رسیدن بودند لذا کسی که در معقولات دخالت می کرد خود را به خطر مرگ دچار می ساخت و بازماندگانش پس از او بایستی مجلس تذکر برپا دارند و قورمه سبزی به مهمانان بدهند ، مانند اصطلاح بوی حلوایش می آید در حق افرادی که سن آنها بسیار بالاست...»
*************************************************
شتردیدی ندیدی
نقل ازمسعودفرشیدی
دانش آموز سال سوم ریاضی دبیرستان شهید بهشتی قطر
شتردیدی ندیدی
چنین حکایت کنند که: روزی سعدی از دیاری به دیاری می رفت و در راه چشمش به زمین افتاد. جای پای یک مرد و یک شتر را دید که از جلو او رد شده بودند.
بعد در یک طرف راه، مگس و طرف دیگر، پشه دید.
پیش خود گفت: یک لنگه بار این شتر، عسل بوده و لنگه ی دیگر آن روغن.
باز نگاهش به خط راه افتاد. دید علفهای یک طرف جاده خورده شده.
پیش خود گفت: یک چشم این شتر کور بوده، یک چشم بینا.
از قضا حدسّیات سعدی همه درست بود و ساربانی که از آنجا گذشته بود، به خواب رفت و وقتی که بیدار می شود، می بیند شترش رفته است.
او سرگردان بیابان شد تا به سعدی رسید.
پرسید: شتر مرا ندیدی؟
سعدی گفت: یک چشم شترت کور نبود؟
مرد گفت: چرا،بود
سعدی گفت: بارش عسل و روغن بود؟
مرد گفت: چرا
سعدی گفت: من ندیدم
مرد ساربان که نشانی ها را درست شنید، ابرو در هم کشید و گفت: شتر مرا تو دزدی، همه ی نشانی ها را هم درست گفتی.
بعد با چوبی که در دست داشت، شروع کرد به زدن سعدی، سعدی تا آمد بگوید من از روی جای پای او و علامتها متوجه شده ام ، چند ضربه دیگرهم از ساربان تازیانه خورد. وقتی مرد ساربان متوجه حرفهای سعدی شد که او واقعاً شترش را ندیده است راه افتاد و رفت.
سعدی زیر لب زمزمه کرد و گفت:
سعدیا چند خوری چوب شتربانان را
تو شتر دیدی؟ نه جا پاشم ندیدی
عرض تسلیت
همکارمحترم جناب آقای یزدیزاده
مصیبت وارده رابه محضرآن دوست بسیارگرامی تسلیت عرض نموده برای بازماندگان آن مرحوم عمرباعزّت وعظمت آرزومندیم
مدیریت وبلاگ